Wprowadzenie

Koláče to tradycyjne czeskie bułeczki z miękkiego, lekko słodkiego ciasta drożdżowego z wyraźnym nadzieniem w zagłębieniu wierzchu. Najpopularniejsze wersje to z makiem, serem twarożkowym oraz owocowym dżemem. Są delikatne, aromatyczne i doskonałe na śniadanie lub do kawy.

Historia w skrócie

Koláče (kolaches) mają korzenie w kuchni środkowoeuropejskiej; w Czechach i na Morawach wypiekano je od wieków jako część obchodów i uroczystości. Wraz z emigrantami receptura dotarła też do Ameryki Północnej, gdzie zyskała lokalne warianty.

Składniki

Na ciasto

500 g mąki pszennej; 60 g cukru; 7 g suchych drożdży (lub 25 g świeżych); 200 ml ciepłego mleka; 2 jajka; 80 g miękkiego masła; szczypta soli; opcjonalnie 1 łyżeczka ekstraktu waniliowego lub skórka z cytryny.

Nadzienia (przykładowe)

Makowe: 200 g zmielonego maku, 80–100 g cukru, 2 łyżki mleka lub śmietanki, 1 łyżka masła; Serowe: 250 g twarogu sernikowego lub sera białego, 60 g cukru, 1 jajko, skórka cytrynowa; Owocowe: 200–250 g gęstego dżemu (śliwkowy, morelowy lub jagodowy).

Do posmarowania

1 jajko roztrzepane z 1 łyżką mleka (do glazury); opcjonalnie cukier puder do posypania po wystudzeniu.

Czas i porcje

Czas przygotowania: ok. 30–40 minut aktywnie; czas wyrastania: 60–90 minut; pieczenie: 15–18 minut. Porcja: 12–16 sztuk, w zależności od wielkości.

Przygotowanie - krok po kroku

1. Przygotuj rozczyn: jeśli używasz świeżych drożdży, rozpuść je w części ciepłego mleka z 1 łyżeczką cukru i odstaw na 10–15 minut, aż spienią się. W przypadku suchych drożdży wymieszaj je z mąką lub dodaj bezpośrednio do składników.

2. W dużej misce wymieszaj mąkę, cukier i sól. Dodaj jajka, rozczyn (lub suche drożdże i ciepłe mleko), ekstrakt waniliowy/skórkę z cytryny. Wyrabiaj ciasto przez kilka minut, następnie stopniowo dodawaj miękkie masło i wyrabiaj aż stanie się gładkie i elastyczne (ok. 8–10 minut ręcznie lub 5–7 minut mikserem z hakiem).

3. Przykryj miskę ściereczką i odstaw ciasto w ciepłe miejsce do podwojenia objętości (ok. 60–90 minut).

4. Przygotuj nadzienia: mak — podgrzej mak z mlekiem, cukrem i masłem, dokładnie wymieszaj; ser — zmiksuj twaróg z cukrem, jajkiem i skórką; dżem — jeśli zbyt rzadki, pogęść go krótko na patelni.

5. Po wyrośnięciu wyłóż ciasto na oprószoną mąką powierzchnię, podziel na 12–16 równych części. Uformuj kulki i ułóż je na blasze wyłożonej papierem do pieczenia, zachowując odstępy.

6. Spłaszcz każdą kulkę dłonią i palcem zrób wgłębienie na środku, tworząc „kieszonkę” na nadzienie. Umieść łyżeczkę nadzienia w każdym zagłębieniu (nie przesadzaj z ilością, by ciasto dobrze się piekło).

7. Przykryj koláče ściereczką i odstaw na 20–30 minut do drugiego wyrastania. W międzyczasie rozgrzej piekarnik do 180°C (góra-dół).

8. Przed pieczeniem posmaruj brzegi roztrzepanym jajkiem z mlekiem. Piecz 15–18 minut, aż będą złociste.

9. Po wyjęciu z pieca ostudź na kratce. Opcjonalnie posyp cukrem pudrem lub posmaruj delikatnie stopionym masłem dla połysku.

Wskazówki i warianty

- Ciasto można wzbogacić masą migdałową lub dodać do niego trochę śmietany zamiast części mleka dla bogatszej struktury. - Mak tradycyjnie powinien być dobrze zmielony i przegrzany z mlekiem; dodatek masła i cukru wydobywa aromat. - Zamiast dżemu użyj świeżych owoców z odrobiną cukru i skrobi, by nadać im gęstość. - Dla wersji śniadaniowej podawaj lekko podgrzane, z kubkiem mleka lub kawą.

Przechowywanie

Koláče najlepiej smakują świeże. Przechowuj je w zamkniętym pojemniku w temperaturze pokojowej do 2 dni. Można je też zamrozić bez posypki — rozmrozić w temperaturze pokojowej i delikatnie podgrzać przed podaniem.

Podsumowanie

Czeskie koláče to uniwersalne, rozpoznawalne wypieki — proste w przygotowaniu i świetne do eksperymentów z nadzieniami. Warto je upiec na rodzinne spotkanie lub jako wyjątkowy dodatek do popołudniowej kawy.